ေဆးလိပ္ ႏွင့္ ႏွလံုးေရာဂါ

ကမၻာ႔ႏွလံုးေစာင္႔ေရွာက္ေရးအဖြဲ႔ၾကီးမွဦးစီးၿပီးႏွစ္စဥ္က်င္းပေနတဲ႔ဒီေန႔မွာတစ္ခုခုေရးခ်င္တာနဲ႔ေဆးလိပ္ မေကာင္းေၾကာင္းကိုပဲေရးဖို႔ဆံုးျဖတ္လိုက္ပါတယ္။ဒီႏွစ္ကမၻာ႔ႏွလံုးမ်ားေန႔ရဲ႔ေဆာင္ပုဒ္ကလည္းႏွလံုး အႏၱရာယ္သိရွိကာကြယ္(Do you know your risk?)ဆုိေတာ႔စာဖတ္သူေတြထဲမွာမသိတဲ႔သူသိေအာင္ သိျပီးသားသူပိုျပီးသတိထားမိေအာင္ဒီေခါင္းစဥ္ေလးကိုေရြးခ်ယ္လိုက္ပါတယ္။သိျပီးသားသူဆိုတဲ႔ထဲ မွာဆရာ၀န္ေတြကထိပ္ဆံုးကပါ။ကြၽန္ေတာ္အခုစာသင္ေနတဲ႔ေဆးရံုကႏွလံုးအထူးကုေဆးရံုၾကီးတစ္ခုပါ။ Wardတစ္ခုထဲမွာအတူတူအလုပ္လုပ္ေနတဲ႔လက္ေထာက္ဆရာ၀န္(၁၅)ေယာက္ခန္႔ ရွိပါတယ္။သူတို႔ရဲ႔ DUTY COAT ထဲမွာေဆးလိပ္ဘူးကိုယ္စီရွိၾကပါတယ္။မနက္ပိုင္းလူနာၾကည္႔ခ်ိန္ျပီးတာနဲ႔smoking zone (ေဆးလိပ္ေသာက္ရန္သတ္မွတ္ထားေသာေနရာ)ကိုေျပးၾကတာပါပဲ။သူတို႔အတြက္လူနာၾကည္႔ခ်ိန္ (၁)နာရီေလာက္ကိုခက္ခက္ခဲခဲျဖတ္ေက်ာ္ခဲ႔ရပံုပါပဲ။ေနာက္ပါေမာကၡၾကီး။သူကေတာ႔ေန႔လည္းပိုင္း စာသင္ခန္းမွာ(၄၅)မိနစ္စာသင္ျပီးတာနဲ႔ေဆးလိပ္ေသာက္နားခ်ိန္ေပးပါတယ္။ေဆးလိပ္တစ္လိပ္ကုန္မွ စာသင္ခန္းကိုျပန္လာပါတယ္။ဆရာ၀န္ေတြကိုယ္တိုင္နစ္ကိုတင္းရဲ႔သားေကာင္ေတြျဖစ္ေနၾကပါတယ္။ သာမန္စာဖတ္သူေတြကေတာ႔ေဆးလိပ္နဲ႔အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာေရာဂါေတြဆက္ႏြယ္ေနတယ္ ဆိုတဲ႔အေၾကာင္းသိျပီးၾကမွာပါ။ႏွလံုးက်န္းမာေရးနဲ႔ပက္သက္ရင္ေတာ႔သိတဲ႔သူနည္းပါလိမ္႔မယ္ ငယ္ငယ္ကျမန္မာ့ရုပ္ျမင္သံၾကားမွာပညာေပးဇာတ္လမ္းတိုေလးၾကည္႔ဖူးပါတယ္။က်န္းမာေရး၀န္ၾကီး ဌာနကေတာ႔နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႔တတ္နိဳင္သမွ်ပညာေပးေနတာပါပဲ။ႏွလံုးေရာဂါေတြျဖစ္ေစနိဳင္တဲ႔အေျခခံ အေၾကာင္းအရင္းေတြထဲမွာေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းကအဓိကအခ်က္တစ္ခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ေန႔စဥ္ေဆးလိပ္ ဘယ္ႏွစ္လိပ္ေသာက္တယ္ဆိုတဲ႔အခ်က္ကႏွလံုးေရာဂါျဖစ္ပြားမွဳအေပၚမွာတိုက္ရိုက္အက်ိဳးသက္ေရာက္ ပါတယ္။မ်ားမ်ားေသာက္ေလျဖစ္ဖို႔အလားအလာပိုမ်ားေလပါပဲ။ေန႔စဥ္ေဆးလိပ္တစ္ဘူးကုန္ေအာင္
ေသာက္တဲ႔သူဟာေဆးလိပ္လံုး၀မေသာက္တဲ႔သူနဲ႔စာရင္ႏွလံုးေရာဂါျဖစ္နိဳင္ေျခ(၂)ဆပိုမ်ားပါတယ္
ေဆးလိပ္လည္းေသာက္တယ္သေႏၶတားေဆးေတြလည္းသံုးစြဲတယ္ဆိုတဲ႔အမ်ိဳးသမီးေတြ အတြက္ေတာ႔ျဖစ္နိဳင္ေျခပိုမ်ားပါတယ္။ေဆးလိပ္ေသာက္တယ္ဆိုတဲ႔ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ တဆင္႔ခံေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း(secondhandsmoke)လည္းပါ၀င္ပါတယ္။ႏွစ္စဥ္ႏွလံုးေရာဂါေၾကာင္႕
ေသဆံုးသူ၃၅၀၀၀ခန္႔ဟာဒီလိုတဆင္႔ခံေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းႏွင္႔တိုက္ရိုက္ဆက္စပ္ေနတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ေဆးလိပ္ႏွင့္ႏွလံုးေရာဂါဘယ္လိုဆက္စပ္ေနသလဲ?ေဆးလိပ္မွာအဓိကပါ၀င္တဲ႔ နီကိုတင္းဓါတ္က
၁။ ႏွလံုးအတြက္လိုအပ္တဲ႔ေအာက္ဆီဂ်င္ရရွိမွဳကိုနည္းပါးေစပါတယ္။
၂။ ေသြးဖိအားကိုမ်ားေစျပီးႏွလံုးခံုနွဳန္းကိုျမန္ေစပါတယ္။
၃။ ေသြးခဲေအာင္အားေပးပါတယ္။
၄။ ႏွလံုးေသြးေၾကာအပါအ၀င္ေသြးေၾကာအားလံုး၏နံရံမွဆဲလ္မ်ားကိုထိခိုက္ပ်က္စီးေစပါတယ္။

 ေဆးလိ္ပ္ျဖတ္ျခင္း၏အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ား
၁။ အသက္ကိုရွည္ေစပါတယ္။
၂။ ႏွလံုးေရာဂါ၊ေသြးတိုးေရာဂါႏွင္႔ကင္ဆာေရာဂါမ်ားျဖစ္ပြားနိဳင္ေျခကိုေလ်ာ႔နည္းေစပါတယ္။ ၃။ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊လည္ေခ်ာင္းနာျခင္းမ်ားကင္ေ၀းျပီးအေမာအပန္းခံနိဳင္လာပါတယ္။
၄။ အသားအေရတြန္႔ျခင္း၊အရြယ္မတိုင္ခင္အိုမင္းရင္႔ေရာ္ျခင္းကိုကာကြယ္ေပးျပီးႏုပ်ိဳေစပါတယ္။
၅။ အရသာခံျခင္း၊အနံ႔ခံျခင္းစတဲ႔အာရံုမ်ားကိုတိုးတက္ေစပါတယ္။
၆။ ေငြေၾကးအကုန္အက်သက္သာပါတယ္။
၇။ ေဆးလိပ္ေငြ႔ကင္းစင္တဲ႔ေပ်ာ္စရာမိသားစုေလးကိုပိုင္ဆိုင္နိဳင္ပါတယ္။ေဆးလိပ္ဘယ္လိုျဖတ္ၾကမလဲ?
ေဆးလိပ္မေကာင္းေၾကာင္းလည္းေျပာျပီးျပီ။ေဆးလိပ္မေသာက္ရင္ဘာေတြေကာင္းမယ္ဆိုတာလည္း
ေျပာျပီးျပီ။ေဆးလိပ္ဘယ္လိုျဖတ္ရမလဲဆိုတဲ႔ေမးခြန္းေတြကိုခဏခဏအေမးခံရဖူးပါတယ္။
ေဆးလိပ္ျဖတ္တယ္ဆိုတာဆရာေျပာသေလာက္မလြယ္ပါဘူးဆိုတဲ႔သူေတြလည္းၾကံဳဖူးပါတယ္။ မလြယ္ဘူးဆိုတာကိုယ္တိုင္မေသာက္ေပမယ္႔ရိ္ပ္စားမိပါတယ္။သို႔ေပမယ္႔လည္းမိမိေကာင္းက်ိဳး၊ မိသားစုေကာင္းက်ိဳးေရွ႔ရွဴျပီးၾကိဳးစားသင္႔ပါတယ္။ေဆးလိပ္ျဖတ္မယ္လို႔ဆံုးျဖတ္တဲ႔အခါမွာ မိမိကိုယ္တိုင္ကျပတ္သားဖို႔လိုပါတယ္။လိုလိုခ်င္ခ်င္ရွိရပါမယ္။ရည္းစားကျဖတ္ခိုင္းလို႔ဆိုတာထက္ မိမိကို္ယ္တိုင္မေသာက္သင္႔ေတာ႔ဘူး၊ျဖတ္ကိုျဖတ္ရမယ္ဆိုတာမ်ိဳးျဖစ္သင့္ပါတယ္။ပထမဆံုးလုပ္ရမွာက
ေဆးလိပ္ျဖတ္မယ္႔ေန႔ကိုေရြးရပါမယ္။ဒီေန႔ျဖတ္ရမယ္လို႔မဆိုလိုပါဘူး။ဥပမာ ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္ေန႔ေဆးလိပ္ျဖတ္မည္ဆိုတာမ်ိဳးေပါ႔။ရက္ေရြးျပီးရင္တိတိက်က်လုပ္ရပါမယ္။ဘာအေၾကာင္းနဲ႔မွ ရက္ေနာက္ဆုတ္သြားတာမ်ိဳးမျဖစ္သင့္ပါဘူး။
၁။ဘာေၾကာင္႔ေဆးလိပ္ျဖတ္ဖို႔ေရြးခ်ယ္ခဲ႔တယ္ဆိုတာေရးသားျပီးေန႔စဥ္ျပန္ျပန္ဖတ္ပါ။ဥပမာ...ေဆးလိပ္ရဲ.
   ဆိုးက်ိဳးေတြကိုေရးခ်ျပီးေန႔စဥ္ျပန္သတိရေအာင္ဖတ္ပါ။
၂။ဘာလို႔အခ်ိန္ေတြမွာေဆးလိပ္ေသာက္တယ္၊ဘာေၾကာင့္ေဆးလိပ္ေသာက္တယ္၊ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ႔     ခ်ိန္ေတြမွာဘာေတြလုပ္ေနတယ္ဆိုတာကိုစာရြက္နဲ႔ေရးခ်ျပီးမိမိေဆးလိပ္ေသာက္ရျခင္းအေၾကာင္းအရင္း ကိုဆန္းစစ္ပါ။
၃။ လံုး၀အျပီးအပိုင္မျဖတ္ခင္ေသာက္ေနက်အခ်ိန္ေတြမွာမေသာက္ဘဲေနၾကည္႔ပါ။ဥပမာ...အလုပ္နားခ်ိန္၊ ညစာစားျပီခ်ိန္။
၄။ ေဆးလိပ္ေသာက္ခ်င္စိတ္ေပးလာရင္တစ္ခုခုလုပ္ဖို႔စာရင္းျပဳစုထားပါ။
ဥပမာ...ပီေက၀ါးမယ္။ေရကူးမယ္။
၅။ Chantix and Wellbutrin ကဲ႔သို႔ေဆးလိပ္ျဖတ္ေဆးမ်ား၊နစ္ကိုတင္း Gum မ်ားကိုလည္း သံုးစြဲနိဳင္ပါတယ္။နီးစပ္ရာဆရာ၀န္ႏွင္႔တိုင္ပင္သံုးစြဲရပါမယ္။အေနာက္နိဳင္ငံေတြမွာေတာ႔ေဆးလိပ္
ျဖတ္သူေတြစုစည္းထားတဲ႔အသင္းအဖြဲ႔ေတြရွိပါတယ္။အေတြ႔အၾကံဳဖလွယ္ျခင္းအၾကံဉာဏ္ ရယူျခင္းမ်ားျဖင္႔ အက်ိဳးရွိေစပါတယ္။ေဆးလိပ္ျဖတ္ျပီဆိုတာနဲ႔ေနာက္အေရးၾကီးတဲ႔အခ်က္ကျပန္မေသာက္ျဖစ္ေအာင္ ထိန္းနိဳင္ဖို႔လိုပါတယ္။ဒီအတြက္ေအာက္ပါအခ်က္ေလးမ်ားကိုဂရုစိုက္ျပီးလိုက္နာသင္႔ပါတယ္။ ၁။ ေဆးလိပ္၊မီးျခစ္၊ေဆးလိပ္ျပာခြက္စတာေတြကိုလံုး၀စြန္႔ပစ္လိုက္ပါ။
၂။ အနီးပတ္၀န္းက်င္မွာေဆးလိပ္မေသာက္ဖို႔သူငယ္ခ်င္းေတြကိုေျပာပါ။တားျမစ္ပါ။
၃။ ေဆးလိပ္ကိုသတိရတိုင္းမိမိက်န္မာေရးေကာင္းမြန္လာမွာကိုေတြးျပီးေျဖသိမ္႔ပါ။ ၄။ ေဆးလိပ္ေသာက္ခ်င္စိတ္ျဖစ္လာတဲ႔အခါအသက္ျပင္းျပင္းရွဴျပီး(၁၀)စကၠန္႔ခန္႔ေအာင္႔ထားပါ။
ေျဖးညွင္းစြာရွဴထုတ္ပါ။ေဆးလိပ္ေသာက္ခ်င္စိတ္ေပ်ာက္တဲ႔အထိအၾကိမ္ၾကိမ္ျပန္လုပ္ပါ။
၅။ လက္ကိုမအားေအာင္တစ္ခုခုလုပ္ေနပါ။ဥပမာ...ခဲတံျဖင္႔ကစားေနပါ။
၆။ ေဆးလိပ္နဲ႔ပက္သက္ေနတဲ႔မိမိရဲ႔လူေနမွဳပံုစံကိုျပင္ပါ။လမ္းေလွ်ာက္၊ေရကူးေလ႔က်င္႔ခန္းမ်ားလုပ္ပါ။
၇။ ပီကယ္၀ါးပါ။ေဆးလိပ္အစားထိုးအစားအစာကိုသတိထားေရြးခ်ယ္ပါ။သၾကားဓါတ္မမ်ားပါေစႏွင္႔။ ၈။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ။အရက္ႏွင္႔ကဖင္းဓါတ္ပါေသာအခ်ိဳရည္မ်ားကိုေရွာင္ပါ။ေဆးလိပ္ျဖတ္ လကၡဏာမ်ားေဆးလိပ္မွာပါတဲနစ္ကိုတင္းဓါတ္ေၾကာင္႔ေဆးလိပ္ျဖတ္စမွာခႏၶာကိုယ္ကေဆးလိပ္
ေတာင္းတတ္ပါတယ္။ဂဏွာမျငိမ္ျခင္း၊စိတ္တိုလြယ္ျခင္း၊ဗိုက္ဆာျခင္း၊ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ေခြၽးေစးမ်ား ထြက္ျခင္း၊အိပ္မေပ်ာ္ျခင္းစတဲ႔ေ၀ဒနာေတြကိုခံစားရနိဳင္ပါတယ္။ဒီကာလမွာေတာင႔္ခံနိဳင္ေအာင္ၾကိဳးစား ရပါမယ္။မိသားစု၀င္ေတြကလည္းစာနာေဖးမျပီးကူညီေပးရပါမယ္။ဒီလကၡဏာေတြဟာသာမန္အားျဖင္႔ (၂)
ပတ္အတြင္းေပ်ာက္ကင္းသြားနိဳင္ပါတယ္။ေဆးလိပ္ျဖတ္တာ(၁၅)ႏွစ္ၾကာျပီဆိုရင္ေတာ႔ ႏွလံုးေရာဂါရ နိဳင္ေျခဟာသာမန္လူေတြနဲ႔အတူတူျပန္ျဖစ္သြားပါမယ္။သင္ကိုယ္တိုင္ႏွင္႔သင္႔မိသားစု၀င္ေတြေဆးလိပ္ အႏၱရာယ္မွကင္းေ၀းနိဳင္ၾကပါေစ။
(ကၽႊန္ေတာ္ကိုယ္္တိုင္လဲ ေဆးလိပ္ျဖတ္ဖို. က်ိဳးစားေနပါတယ္ဗ်ာ)