Liver Blood Test အသဲအတြက္ ေသြးစစ္ျခင္း

ကၽြန္ေတာ့္ အသက္က ၃၁ ျပည့္ျပီးသြားပါျပီ။ ကၽြန္ေတာ္မွာ အသည္းေရာင္ B ပိုးရွိပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၅ ႏွစ္ေလာက္က ေဆးစစ္ေတာ့ ေတြ႔တာပါခင္ဗ်ာ။ ကုသမႈေတာ့ မလုပ္ခဲ့ပါဘူး။ မႏွစ္ကမွ ဆရာၾကီး (႕႕႕႕႕) ကို စျပီး ျပခဲ႔ပါတယ္။ 14 Dec 2011 မွာ ေသြးစစ္တဲ႔ အေျဖေတြက

1. HBV - DNA Test - 71
2. ALT - 70 (high)
3. AST - 32 (normal) ျဖစ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီ ကုသမႈမွာ LIVE UP, ZINCOVIT, LIVER (MILK THISTLE), RACIPER 20 (၄) မ်ိဳး ေသာက္ဖို႔ ညႊန္ၾကားျပီး ၁ ႏွစ္ ျပည့္ရင္ ျပန္လာျပဖို႔ ေျပာပါတယ္။ အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္ ၁ လ ျပည့္ေအာင္ မေသာက္ျဖစ္ခဲ႔ပါဘူး။ 25 Dec 2012 မွာ ေနာက္ထပ္တစ္ေခါက္ ထပ္ျပျပီး ေနာက္တစ္ၾကိမ္ ေသြးစစ္ပါတယ္။ အေျဖေတြက HBV DNA Test - Not detected, ALT 87 (high), AST 26 (normal) ျဖစ္ပါတယ္။

Ultrasound လည္း ရိုက္ၾကည့္ပါတယ္။ Normal ပဲလို႔ ေျပာပါတယ္။ အရင္ေဆး ၄ မ်ိဳးကိုပဲ ေသာက္ဖို႔ ညႊန္ၾကားပါတယ္။ ALT ျမင့္ေနတဲ့အတြက္ ေနာက္ ၁ လမွာ ေသြးျပန္စစ္ဖို႔ ညႊန္ၾကားပါတယ္။ ဒီအၾကိမ္မွာေတာ့ ေဆးကို မပ်တ္မကြက္ မွန္မွန္ေသာက္ပါတယ္။ မေန႔က ALT နဲ႔ AST ကို ထပ္စစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီေန႔ အေျဖလႊာမွာ ALT 86 (high) နဲ႔ AST 43 (high) ျဖစ္သြားပါတယ္။ ALT & AST ျမင့္ေနတဲ့အတြက္ အရမ္းစိတ္ပူမိပါတယ္။ ေဆးမွန္မွန္ ေသာက္လိုက္တဲ့ ၁ လအတြင္းမွာ AST က ၂၆ ကေန ၄၃ ျဖစ္လာလို႔လည္း ပိုျပီး စိတ္ပူမိပါတယ္။ ေဆးေသာက္တဲ့ကာလအတြင္းမွာ ဆီးသြားရင္လည္း ဆီးဝါပါတယ္။ ေဆးမေသာက္ရင္ ဆီးမဝါပါဘူး။ ALT & AST က ဘယ္လိုအခ်ိန္မွာ ျမင့္တက္ပါလည္း။ B ပိုး မရွိတဲ႔ သူေတြမွာေရာ ခုလို ျမင့္တက္ပါလား။ စိတ္လည္း အရမ္းညစ္ေနလို႔ ဘာေတြ လုပ္သင့္တယ္ဆိုတာ ညႊန္ၾကားေပးပါ။ ဆရာေရးထားတဲ့ အသည္းနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ Blog Post ေတြကိုလည္း ဖတ္ျပီးပါျပီ၊ ဒါေပမယ့္ စိတ္ထဲမွာ ဘာလုပ္ရမယ္မွန္း မသိပဲ ေဝေဝဝါးဝါးျဖစ္ေနလို႔ပါ။

Basic functions of the liver အသဲက ဘာေတြလုပ္ေပးသလဲ
• Detoxification of blood ေသြးကိုအဆိပ္အေတာက္ ရွင္းေပးတယ္။
• Production of important clotting factor and other important proteins ေသြးခဲေစေအာင္လုပ္ေပးတဲ့ ဓါတ္ ထုတ္ေပးတယ္။ တျခားအေရးပါတဲ့ (ပရိုင္တင္း) ေတြလဲ ထုတ္လုပ္ေပးတယ္။
• Metabolizing medications and nutrients အစာအာဟာရနဲ႔ ေဆးေတြကို ဓါတ္ျပဳေပးတယ္။
• Processing of waste products of hemoglobin ေသြးနီဥထဲက (ဟီမိုဂလိုဘင္) ကို ျပဳျပင္ေပးတယ္။
• Storing of vitamins, fat, cholesterol, and bile ဗီတာမင္ေတြ၊ အဆီ၊ (ကိုလက္စေထာ) နဲ႔ သည္းေျခရည္ေတြကို သိုေလွာင္ေပးထားတယ္။
• Production of glucose (ဂလူးကို႔စ္) သၾကားဓါတ္ထုတ္လုပ္ေပးတယ္။

Common liver blood tests အသဲအတြက္ အမ်ားဆံုးလုပ္ရတဲ့ ေသြးစစ္ျခင္းမ်ား
အသဲအလုပ္လုပ္ေနတဲ့ အေျခအေနကို ဆန္းစစ္ဘို႔လုပ္ရတယ္။ အသဲမွာ Enzymes (အင္ဇိုင္းမ္) ဆိုတဲ့ (ပရိုတင္း) ေတြရွိတယ္။ ပံုမွန္ဆိုရင္ အသဲထဲက (ဆဲလ္) ထဲမွာသာ ရွိေနရတယ္။ အသဲေရာဂါရလာရင္ အဲဒါေတြက ေသြးထဲကို ထြက္လာၾကတယ္။ ေသြးကိုစစ္လို႔ အဲဒါေတြမ်ားေန-မေနကိုစစ္တာျဖစ္တယ္။

အမ်ားဆံုး သံုးတဲ့နည္းဟာ အလြန္လဲတိက်တဲ့ Aminotransferases ဆိုတာေတြျဖစ္တယ္။ ၂ မ်ိဳးရွိတယ္။ Aspartate aminotransferase (AST or SGOT) နဲ႔ Alanine aminotransferase (ALT or SGPT) ေတြျဖစ္တယ္။ တျခားစမ္းမွာေတြကေတာ့ Alkaline phosphatase, 5' nucleotidase နဲ႔ Gamma-glutamyl transpeptidase (GGT) စတာေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။

Aminotransferase ကို Transaminase လို႔လဲေခၚတယ္။ Aspartate aminotransferase (AST) ကို Serum glutamic oxaloacetic transaminase (SGOT) လို႔လဲေခၚတယ္။ Alanine aminotransferase (ALT) ကို Serum glutamic pyruvic transaminase (SGPT) လို႔လဲေခၚတယ္။ (AST = SGOT and ALT = SGPT) လို႔အတိုသမွတ္သားႏိုင္တယ္။

AST (SGOT) အင္ဇိုင္းမ္ဟာ အသဲထဲမွာ မ်ားမ်ားရွိေပမဲ့ ႏွလံုး၊ ၾကြက္သား၊ ေက်ာက္ကပ္၊ ဦးေႏွာက္ေတြထဲမွာလဲ ရွိေနတယ္။ ဒီအဂၤါေတြထိခိုက္မိရင္ အဲဒီအင္ဇိုင္းက ေသြးထဲေရာက္လာတယ္။ သတိထားဘို႔က AST နဲ႔ ALT ေတြ ျမင့္တက္ေနေပမဲ့ အသဲကေကာင္းေကာင္းအလုပ္ေနႏိုင္တာလဲရွိမယ္။

Liver function test (LFT) အသဲအလုပ္အတြက္ ေသြးစစ္တာထဲမွာ ဒါေတြပါမယ္။
• Coagulation panel (prothrombin time or PT, and international normalized ratio or INR) ဆိုတာက ေသြးခဲႏိုင္စြမ္းနဲ႔ဆိုင္တာေတြျဖစ္တယ္။ မေကာင္းရင္ ေသြးယိုတာျဖစ္မယ္။
• Albumin level (hypoalbuminemia) ဆိုတာက နည္းေနရင္မေကာင္းဘူး။
• Bilirubin ဆိုတာက ေသြးနီဥေတြပ်က္စီးရာကေနထြက္တဲ့ဓါတ္ျဖစ္တယ္။ မ်ားေနတာမေကာင္းဘူး။
• Platelet count ေသြးမံႈအေရအတြက္ နည္းေနတာလဲ မေကာင္းဘူး။

ဒီ (အင္ဇိုင္းမ္) ေတြမ်ားေနတာဟာ ဒါေတြေၾကာင့္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
1. Mild to moderate elevations နည္းနည္းကေန အသင့္အတင့္မ်ားေနတာမ်ိဳး ေတြ႔ရတတ္တယ္။ ဥပမာ Fatty liver အသဲအဆီဖံုးေနတာမ်ိဳး။ Diabetes mellitus ဆီးခ်ိဳ နဲ႔ Obesity အဝလြန္သူေတြမွာလဲ မ်ားေနတတ္တယ္။
2. Chronic hepatitis B နာတာရွည္ (ဘီ) ပိုးရွိေနသူေတြနဲ႔ နာတာရွည္ Hepatitis C ရွိေနသူေတြမွာလဲ နည္းနည္းကေန အသင့္အတင့္မ်ားေနတယ္။
3. Chronic and acute alcohol ရက္တို-ရက္ရွည္အရက္နာေတြမွာလဲ မ်ားေနမယ္။
4. Some medications တခ်ိဳ႕ေဆးေတြေၾကာင့္ မ်ားေနႏိုင္တယ္။
- အနာသက္သာေဆးေတြ (Aspirin, Acetaminophen, Ibuprofen, Naproxen, Naprelan, Anaprox, Aleve, Diclofenac နဲ႔ Phenylbutazone (Butazolidine) ေဆးေတြ၊
- အတက္သက္သာေဆးေတြ (Phenytoin, Valproic acid, Carbamazepine နဲ႔ Phenobarbital
- ပ႗ိဇီဝေဆးေတြ (Tetracycline, Sulfonamides, Isoniazid, Sulfamethoxazole, Trimethoprim, Nitrofurantoin, Fluconazole နဲ႔ ဖန္းဂတ္စ္ ေဆးေတြ၊
- ကိုလက္စေထာက်ေဆးေတြ (Lovastatin, Pravastatin, Atorvastatin, Fluvastatin, Rosuvastatin, simvastatin, Niacin ေဆးေတြ၊
- ႏွလံုးေသြးေၾကာေဆးေတြ (Amiodarone, Hydralazine, Quinidine ေဆးေတြ။

AST and ALT serum levels ေတြျမင့္တက္ေနတာဟာ ၁ဝ ဆကေန အဆေထာင္အထိရွိႏိုင္တယ္။
• Acute viral hepatitis A or B ယုတ္တရက္ (ေအ) ပိုးနဲ႔ (ဘီ) ပိုးဝင္ခံရသူေတြ၊
• Toxins အဆိပ္သင့္သလို အသဲထိခိုက္ျခင္းမ်ိဳးဟာ Acetaminophen (Paracetamol/Tylenol) ပါရာစီတေမာ မ်ားလြန္းတာနဲ႔ Mushroom poisoning မိႈဆိပ္သင့္တာေတြေၾကာင့္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Shock (ေရွာ့ခ္) ရေနတာၾကာရင္လဲ မ်ားေနမယ္။
• Severe muscle diseases ၾကြက္သားေတြ ဆိုးတိုးဝါးဝါးထိခိုက္ခံရရင္ မ်ားမ်ားျမင့္တက္ေနမယ္။

အျဖစ္မမ်ားတာေတြလဲရွိေသးတယ္။
• Hemachromatosis (iron overload), Wilson's disease, alpha-1-antitrypsin deficiency, Celiac disease, Crohn's disease, Ulcerative colitis, Autoimmune hepatitis ေတြျဖစ္တယ္။
• Hepatitis C မွာက Hepatitis B ထက္ပိုေတြ႔တယ္။ အသဲမွာ A, B, C အျပင္ တျခားViral infections ေတြကေနလဲ ျမင့္တက္ေနႏိုင္တယ္။
• hepatocellular carcinoma or hepatoma အသဲကင္ဆာမွာေတာ့ တက္ေနတာ ရွၾးတယ္။
• alcoholic liver disease အရက္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့အသဲေရာဂါမွာ AST က 300 units/liter ထက္နည္းျပီး၊ ALT က 100 units/ liter ထက္နည္းေနတယ္။

AST (SGOT) နဲ႔ ALT (SGPT) ေတြကို တခါတည္းမဟုတ္ဘဲ ဆက္စစ္ေနရတယ္။ ဒါမွ သက္သာလာသလား၊ တန္းေနသလား ဆိုးလာသလားသိမယ္။

ပံုမွန္ရွိသင့္တာက -
• The normal AST (SGOT) = 5 to 40 units per liter of serum
• The normal ALT (SGPT) = 7 to 56 units per liter of serum

• Liver blood tests အသဲအေျခအေန သိခ်င္ရင္ ေသြးစစ္ပါ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2012/01/liver-blood-tests.html 

                                                                                        ေဒါက္တာတင့္ေဆြ