မဟာမုနိ(ေျမာက္ဦး) သမိုင္း

ေဂါတမဗုဒၶသက္ေတာ္ထင္ရွားရွိစဥ္စစ္မွန္ေသာဗုဒၶ၏ကုိယ္ပြားသာလွ်င္ျဖစ္တန္ရာ၏ဟုရခုိင္လူမ်ဳိးမ်ား အယုံအႀကည္ရွိေသာမဟာမုနိရုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္ႀကီးသည္ရခုိင္လူမ်ဳိးတုိ႔သမုိင္းမွတ္တမ္းအားလုံး၏ ကုိးကားခ်က္ျဖစ္သည္။ထုိသမုိင္းမွတ္တမ္းမ်ားသည္ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာရွိခဲ႔ျပီးေနာက္ မ်က္ေမွာက္ထုံးတမ္းစဥ္မ်ားကုိထည့္သြင္းထားရွိသည္။သီရိလကၤာ၏ပါဠိစာေပမွက်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ဆင္းသက္ႀကီးထြားလာမွဳရွိျပီးပုဂံ၏လႊမ္းမုိးမွဳေအာက္မွာကုိးကြယ္မွဳဘာသာအယူ၀ါဒအဆင့္ဆင့္ထိ က်ယ္ျပန္႔လာပါသည္။
စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္ရခုိင္ျပည္ကုိအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ႔သည္အခ်ိန္အခါကဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္ကုိသြန္းလုပ္သည္ဟု ရုိးရာဓေလ့ထုံးတမ္းစဥ္လာယုံႀကည္မွဳထားရွိႀကသည္။စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္သည္ ဗုဒၶ၏ေဟာႀကားျပသမွဳတုိ႔၏သတင္းကုိႀကားသိရျပီးဗုဒၶကုိရုိေသကုိးကြယ္ရန္ဆႏၵျပင္းျပလာသည္ဟု အဆုိရွိေလသည္။အိႏၵိယႏုိင္ငံသာ၀တၳိျပည္တြင္သီတင္းသုံးေနထုိင္ေတာ္မူေသာေဂါတမဗုဒၶသည္ ထုိအေႀကာင္းအရာကုိသိရွိလာေသာေႀကာင့္ဗုဒၶကသူ၏သာ၀ကအာနႏၵာအားေျပာျပေလသည္မွာ “ေႀကာက္မက္ဖြယ္ေကာင္းေသာေရနဂါးမ်ားအုပ္ခ်ဳပ္ထားေသာႀကီးမားက်ယ္ျပန္႔ေသာ
ျမစ္ပင္လယ္သမုဒၵရာကုိျဖတ္ေက်ာ္လာရမည္ျဖစ္၍ဤကဲ႔သုိ႔ေသာခက္ခဲႀကမ္းတမ္းေသာခရီးသည္ စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္အတြက္အလြန္အႏၱရာယ္ရွိလိမ့္မည္။ထုိ႔ေႀကာင့္တပည့္ရဟႏၱာ (၅၀၀)ႏွင့္အတူေဂါတမဗုဒၶသည္ေကာင္းကင္ခရီးျဖင့္ႀကြေရာက္လာျပီးေက်ာက္ေတာ္ျမဳိ႕၏ တဖက္ကမ္းရွိေမာရပဗၺတေတာင္၌ဆင္းသက္ရပ္နားေတာ္မူခဲ႔ေလသည္။ဤတြင္ဗုဒၶ၏
ေရွးေရွးဘ၀ေပါင္းမ်ားစြာကက်င္လည္ေတာ္မူခဲ႔ေသာေနရာတုိ႔တြင္ဗုဒၶ၏ဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိဌာပနာထည့္၍ ဘုရားပုထုိးမ်ားစြာတုိ႔ကုိတုိင္းျပည္အႏွံ႔တည္ထားကုိးကြယ္လာႀကလိမ့္မည္ဟုႀကဳိတင္ေဟာကိန္းထုတ္ ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ေပးေလသည္။ဤကဲ႔သုိ႔ဗုဒၶ၏ဗ်ာဒိတ္ေပးခ်ိန္တြင္မဟာပထ၀ီေျမႀကီးသည္တုန္လွဳပ္ျပီး ပင္လယ္သမုဒၵရာတုိ႔သည္ေရေႏြးအုိးဆူသကဲ့သုိ႔ဆူပြက္ေလသည္။စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္သည္ ဤနိမိတ္ေဆာင္ေသာလကၡဏာမ်ား၏ဆုိလုိရင္းကုိသူ၏ေဗဒင္ဆရာ၊ဟူးရားတတ္တုိ႔အားေမးျမန္းစုံစမ္းလွ်က္ တုန္လွဳပ္ထိတ္လန္႔ရျခင္းျဖစ္ေလသည္။ေဂါတမဗုဒၶရခုိင္ျပည္ကုိေရာက္ရွိလာသည့္အေႀကာင္းကုိ ဘုရင္မင္းျမတ္သိရွိေတာ္မူေသာအခါရာေပါင္းမ်ားစြာေသာအေျခြအရံတုိ႔ႏွင့္အတူသူ၏မိဖုရားေခါင္ႀကီး စႏၵရမာလာ၊သူ၏မွဳးမတ္တုိင္းသူျပည္သားတုိ႔ႏွင့္အတူပဗၺတေတာင္ေပၚသို႔သြားေရာက္ႀကေလသည္။ ဘုရင္မင္းျမတ္သည္ေဂါတမဗုဒၶအားအရုိအေသေပးျပီးေနာက္ဗုဒၶကသူ႔အား ပဋိစၥသမုပၸါဒ္စက္၀ုိင္းတရားေတာ္ကုိေဟာႀကားသင္ျပခဲ့ေလသည္။ယင္းျပီးေနာက္ျမဳိ႕ေတာ္တြင္(၇) ရက္ႀကာသီတင္းသုံးေနထုိင္မူမည္ကုိဗုဒၶကသေဘာတူလက္ခံေလသည္။ျမဳိ႕ေတာ္မွဗုဒၶမထြက္ခြာမွီ ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္ျပဳေတာ္မူျပီးေနာက္ႏွစ္ေပါင္း(၅၀၀၀)တုိင္တုိင္ႀကည္ရုိေလးစားမွဳခံရမည္ျဖစ္ေသာ ဆံေတာ္ဓါတ္ႏွင့္ဗုဒၶ၏ရုပ္ထုကုိယ္ပြားေတာ္တစ္ဆူထားခဲ႔မည္ဟုဗုဒၶသေဘာတူလက္ခံေလသည္။
နန္းေတာ္ရာ၏အေရွ႕ေျမာက္ဘက္သီရိဂုတၱေတာင္ကုန္းေပၚတြင္အေလးအျမတ္ထားရွိေသာ ဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္ကုိေကာင္းကင္ဘုံဗိသုကာပညာရွင္နတ္မ်ား၏ဘုရင္သိႀကားမင္းႏွင့္အတူ စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္အပါအ၀င္တုိင္းသူျပည္သားတုိ႔ကတည္ထားကုိးကြယ္ႀကေလသည္။ ရုပ္ထုေတာ္အတြင္းပုိင္သုိ႔ေဂါတမဗုဒၶ၏ရင္ေငြ႔ေတာ္ဓါတ္ထည့္လုိက္ေသာအခါ
ေဂါတမဗုဒၶႏွစ္ဆူရွိလာသကဲ႔သုိ႔ျဖစ္ေပၚလာေလသည္။အံ့ႀသႀကည္ညဳိစရာေကာင္းလွေသာ လကၡဏာရပ္မ်ားေပၚထြက္လာေလသည္။မဟာပထ၀ီေျမႀကီးတုန္လွဳပ္လာျပီးရုပ္ထုေတာ္သည္ တျဖည္းျဖည္းအသက္ရွိသကဲ႔သုိ႔သူ၏ေနာင္ေတာ္ေဂါတမဗုဒၶအားႀကဳိဆုိသည့္အေနအထားႏွင့္ မတ္တပ္ထရပ္ေလသည္။ထုိ႔ေနာက္ေဂါတမဗုဒၶသည္သူ၏သာ၀ကဗုဒၶရဟန္းေတာ္မ်ားႏွင့္အတူ သံတြဲဘက္သုိ႔ေကာင္းကင္ခရီးျဖင့္ႀကြသြားေလသည္။ယင္းအခ်ိန္အတြင္းဘုရင္စႏၵသူရိယမင္းျမတ္သည္ သူ၏မူးမတ္ေသနာပတိတုိ႔ႏွင့္အတူအေႀကာင္းကိစၥတုိ႔ကုိတုိင္ပင္ျပီးေနာက္ဗုဒၶ၏စစ္မွန္ေသာ ရုပ္ထုေတာ္အားကုိးကြယ္ဆည္းကပ္ျပီးပြဲလမ္းသဘင္မ်ားက်င္းပေလသည္။ရုပ္ထုေတာ္၏ ထူးျခားခ်က္မ်ားမွာေရာင္ျခည္ေတာ္ေျခာက္သြယ္ထြက္ရွိေလသည္။ရုိေသကုိင္းရွုိင္းသူမ်ားမွာ အနီးကပ္ဖူးေမွ်ာ္လာေသာအခါေရာင္ျခည္ေတာ္မ်ားထြက္ရွိျပီးအယုံအႀကည္မရွိသူမ်ား ဖူးေမွ်ာ္ေသာအခါေရာင္ျခည္ေတာ္မ်ားေမွးမွိန္သြားေလ့ရွိသည္ဟုအဆုိရွိေလသည္။ ရုပ္ထုေတာ္တည္ရွိေသာေနရာ၏ပတ္၀န္းက်င္အရပ္ေလးမ်က္ႏွာတုိ႔တြင္အေစာင့္အေရွာက္အျဖစ္
ေက်ာက္ရုပ္ထုမ်ားထားရွိျပီးမေကာင္းေသာအႀကံအစည္ရည္ရြယ္ခ်က္တုိ႔ႏွင့္ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္အနီးသုိ႔ လာေရာက္သူတုိ႔အားအေ၀းသုိ႔ ေရွာင္ရွားသြားေစသည္။
ေ၀သာလီေခတ္မွပထမဘုရင္တုိင္ေအာင္ဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္အတြက္ေက်ာက္ပလႅင္တစ္ခုတည္ေဆာက္ျပီး သိမ္ေတာ္ကုိျပန္လည္တည္ေဆာက္သည္ဟုအဆုိမွတပါးအျခားမည္သည့္အေႀကာင္းအရာကုိမွ မွတ္တမ္းတင္ထားျခင္းမရွိခဲ႔ေပ။ေ၀သာလီမွပထမဆုံးဘုရင္၏အရုိက္အရာကုိဆက္ခံသူသည္ မဟာမုနိသိမ္ေတာ္အားျပန္လည္မြမ္းမံျပင္ဆင္မွဳျပဳလုပ္ေလသည္။သီရိလကၤာႏွင့္ပုဂံမွဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ား
သည္ရုပ္ထုေတာ္အားကုိးကြယ္ဆည္းကမ္ရန္ေရာက္ရွိလာခဲ႔ႀကသည္။ပ်ဴ-ဗမာႏွင့္မြန္ဘုရင္မ်ားကမဟာမုနိ သိမ္ေတာ္ႀကီးအတြင္းအေလးအျမတ္ထားေသာဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္အားပုိင္ဆုိင္လုိေသာရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ရခုိင္ျပည္ကုိက်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္လာခဲ႔ႀကသည္ဟုအဆုိရွိေလသည္။သုိ႔ေသာ္လည္း မည္သည့္ဘုရင္တစ္ပါးမွေအာင္ျမင္မွဳမရွိခဲ႔ေပ။တခ်ဳိ႕သည္သိမ္ေတာ္ႀကီးအားျပန္လည္ျပဳျပင္မြမ္းမံရန္ ကတိက၀တ္ျပဳႀကေလသည္။(၁၂)ရာစုအခ်ိန္တြင္သိမ္ေတာ္ႏွင့္ဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္ေပ်ာက္ဆုံးေလသည္။ သုိ႔ေသာ္လည္းေလးျမဳိ႕ေခတ္မွဘုရင္တပါး၏အရုိက္အရာဆက္ခံသူမ်ားသည္ယုံႀကည္မွုကုိ ဆက္လက္ေထာက္ခံျခင္းျဖင့္ရုပ္ထုေတာ္ႏွင့္သိမ္ေတာ္ႀကီးတုိ႔ကုိျပန္လည္ရွာေဖြေတြ႔ရွိျပီး သိမ္ေတာ္အားျပန္လည္ေတာက္ေဆာက္ခဲ႔ႀကေလသည္။
ေျမာက္ဦးမင္းဆက္ကုိတည္ေထာင္သူဘုရင္မင္းေစာမြန္သည္သူ၏ျမဳိ႕ေတာ္မွမဟာမုနိသုိ႔ လမ္းတခုေဖာက္လုပ္တည္ေဆာက္ျပီးမင္းမ်ဳိးမင္းႏြယ္တုိ႔၏ရုိးရာထုံးတမ္းစဥ္လာ ဘုရားဖူးခရီးတစ္ခုစတင္ခဲ့ေလသည္။(၁၆)ရာစုတြင္ဘုရင္းမင္းဗာသည္ေျမာက္ဦးျမဳိ႕မွ သွ်စ္ေသာင္းဘုရားအပါအ၀င္တုိင္းျပည္အႏွံံံ႔တြင္တည္ရွိေနေသာဘုရားေက်ာင္းအေဆာက္အဦး အမ်ားအျပားတုိ႔အတြင္းမူရင္းႏွင့္ဆင္တူျဖစ္ေသာမေရမတြက္ႏုိင္သည့္မဟာမုနိရုပ္ပြားေတာ္မ်ားကုိ ထုလုပ္ထားရွိရန္အမိန္႔ေတာ္ခ်မွတ္ခဲ့ေလသည္။
၁၇၈၄-ခု တြင္ျမန္မာဘုရင္ဘုိးေတာင္ဘုရားသည္ရခုိင္ျပည္ကုိသိမ္းပုိက္ေလသည္။ထုိ႔ေနာက္ မဟာမုနိရုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္အားမႏၱေလးသုိ႔သယ္ယူသြားခဲ႔သည္။ ထုိရုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္ႀကီးအားျမန္မာျပည္တြင္ယေန႔ထိတုိင္အေလးျမတ္ဆုံးထားေသာရုပ္ထုေတာ္အျဖစ္ ဆက္လက္မွတ္ယူထားႀကဆဲျဖစ္သည္။ဆုံးရွုံးသြားေသာအေမြအႏွစ္ေႀကာင့္ရခုိင္ျပည္သူတုိ႔အား နက္နက္နဲနဲစိတ္ထိခုိက္ေစခဲ႔သည္။ဆက္လက္ျပီးမႀကာမီျဗိတိသွ်တုိ႔၏အုပ္ခ်ဳပ္မွုကုိရခုိ္င္ျပည္သူတုိ႔ ဆက္လက္ခံရေလသည္။(၁၈၆၇)ခုႏွစ္တြင္မဟာမုနိသိမ္ေတာ္ရာအနီးပတ္၀န္းက်င္မွ
ေတြ႔ရွိေသာေက်ာက္ရုပ္ထုေတာ္တစ္ဆူအတြက္ဘုရားသိမ္ေတာ္ကုိတည္ေဆာက္ခဲ႔ႀကသည္။
လြန္ခဲ႔ေသာႏွစ္(၈၀)အတြင္းကနဂုိမူရင္းအတုိင္းသိမ္ေတာ္ႀကီးကုိျပန္လည္ျပင္ဆင္မြမ္းမံမွဳတုိ႔ကုိ လုပ္ေဆာင္ခဲ႔သည္။ယင္းအခ်ိန္တြင္ေအာက္ရင္ျပင္မ်ားကုိျပန္လည္ထိမ္းသိမ္းေပးျပီးမႏၱေလး၌ရွိေသာ မူရင္းမဟာမုနိထုိင္ေတာ္မူပုံစံေႀကးရုပ္ထုေတာ္္အသစ္တစ္ဆူကုိသြန္းလုပ္ခဲ႔ႀကသည္။ယေန႔အခါမွာ မဟာမုနိဘုရားသိမ္ေတာ္ေနရာသည္ျပည္တြင္း၊ျပည္ပဘုရားဖူးတုိ႔၏အေရးႀကီးေသာဗဟုိအခ်က္အခ်ာ တစ္ခုအျဖစ္ျပန္လည္စည္ကားလာပါသည္။
မဟာမုနိသိမ္ေတာ္သည္နန္းေတာ္ရာကုန္း၏အေရွ႔ေျမာက္ေထာင့္၌ရွိေသာေတာင္ပူစာတစ္ခုကုိ လႊမ္းျခဳံျပဳလုပ္ထားေသာေနရာတစ္ခုျဖစ္သည္။ေရွးႏွစ္ေပါင္းရာစုမ်ားစြာကပင္မဟာမုနိဘုရားသိမ္ေတာ္တြင္ ဘုရားဖူးခရီးသည္မ်ားစည္ကားသုိက္ျမဳိက္ေနေသာဗဟုိအခ်က္အခ်ာလည္းျဖစ္ျပီး က်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္သူမ်ားလက္ေအာက္ရခုိင္ျပည္က်ေရာက္ျပီးရခုိင္ျပည္သူျပည္သားမ်ား ဆင္းရဲဒုကၡခံစားခဲ႔ရေလေသာအခါယာယီအားျဖင့္ဘုရားဖူးခရီးသည္မ်ားနည္းပါးမွုရွိခဲ႔ေလသည္။ မူရင္းအေဆာက္အဦး၏အႀကြင္းအက်န္လုံး၀မရွိခဲ႔ေသာ္လည္းယင္း၏ မူရင္းပုံစံတစ္ခုျဖစ္သည္ကုိေကာင္းကင္ဓါတ္ပုံမ်ားတြင္ေတြ႔ျမင္ႏုိင္သည္။ ဘုရားသိမ္ေတာ္ကုိေထာင့္မွန္စတုဂံနံရံႏွစ္ဆင့္က၀ုိင္းရံထားရွိျပီးသိမ္ေတာ္၏အေရွ႔ဘက္ အေနာက္ဘက္ေတာင္ဘက္ႏွင့္ေျမာက္ဘက္တုိ႔တြင္၀င္ေပါက္ေလးေပါက္ေဖာက္ထားျပီး အေရွ႕ဘက္၀င္ေပါက္ကုိအဓိက၀င္ေပါက္အျဖစ္ထားရွိသည္။ပထမဆုံးရင္ျပင္၏အေရွ႕ေတာင္ေထာင့္ႏွင့္ အေရွ႕ေျမာက္ေထာင့္တုိ႔တြင္ဗုဒရုပ္ထုေတာ္ႀကီးအားရုိးရာဓေလ့ထုံးတမ္းစဥ္လာအရ ကုိယ္လက္သန္႔စင္ရန္အတြက္အသုံးျပဳရန္ေရကန္ႀကီးႏွစ္ခုထားရွိပါသည္။အိႏၵိယအေရွ႕ေျမာက္ပုိင္း နာလႏၵ၌ရွိေသာထင္ရွားေက်ာ္ႀကားေသာဗုဒၶဘာသာ၀င္ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ားစုေ၀းေနထုိင္ေသာ
ေနရာတစ္ခုျဖစ္ျပီးေရွး(၆)ရာစုမွပင္အဆင့္ဆင့္ေျပာင္းလဲတုိးတက္လာေသာအဓိကဂူဘုရားေက်ာင္းေတာ္တြင္ ယခင္မူရင္းနည္းတူအနီးစပ္ဆုံးပုံစံျဖစ္ေသာဘုရားေက်ာင္းေဆာင္ကုိေတြ႔ရွိႏုိင္ေလသည္။